Παρνασσός

I

Hμιορεινός οικισμός (υψόμ. 440 μ.), στην πρώην επαρχία Γορτυνίας του νομού Αρκαδίας. Υπάγεται διοικητικά στον δήμο Λουτρών Ηραίας.

II

Όρος της κεντρικής Στερεάς Ελλάδας, που εκτείνεται με ΒΔ-ΝΑ διεύθυνση στα όρια των νομών Βοιωτίας, Φωκίδας (Παρνασσίδα) και Φθιώτιδας (Λοκρίδα). Προς Δ τον χωρίζει από την Γκιόνα ο αυχένας της Άμπλιανης, απ’ όπου περνάει ο δρόμος Λαμίας-Μπράλου-Γραβιάς-Άμφισσας-Ιτέας, προς ΝΑ τον χωρίζει από τον Ελικώνα ο αυχένας του Δίστομου, ενώ προς τα Ν η βαθιά χαράδρα των Δελφών από το υψίπεδο της Δεσφίνας. Ψηλότερη κορυφή του είναι η Λιάκουρα (2.457 μ.), η ψηλότερη της Στερεάς· οι άλλες είναι χαμηλότερες: Γερολέκκας 1.714 μ., Ψηλή Ράχη 1.597 μ., Φαιδριάδες (των Δελφών) 1.225 μ. Όρος ασβεστολιθικής σύστασης, ο Π. έχει γυμνές κορυφές, ενώ ο υπόλοιπος όγκος καλύπτεται από έλατα κυρίως, αλλά και από άλλα δασικά δέντρα.

Στην αρχαιότητα ο Π. θεωρούνταν ιερό όρος του Απόλλωνα και του Διόνυσου και έδρα των Μουσών. Στη δυτική πλευρά του, σε υψόμετρο 1.360 μ., υπήρχε το περίφημο Κωρύκιον άντρον, αφιερωμένο στον Πάνα και στις Νύμφες.

Γεωλογία.– Στρωματογραφικά ο Π. ανήκει στη ζώνη Παρνασσού-Γκιόνας, το σύνολο των πετρωμάτων της οποίας αποτελεί επωθημένο κάλυμμα πάνω στη δυτικότερη ζώνη Ωλονού-Πίνδου. Τα πετρώματα που αποτελούν κυρίως το όρος αυτό είναι παλαιοζωικοί και μεσοζωικοί σχιστόλιθοι, τριαδικοί, ιουρασικοί και ανωκρητιδικοί ασβεστόλιθοι και ηωκαινικός φλύσχης.

Ορυκτός πλούτος. –Η ζώνη Π.– Γκιόνας περιλαμβάνει αποθέματα βοξίτη εκτιμώμενα σε 14.500.000 τόνους. Αιτία της γένεσης αυτών των βοξιτικών κοιτασμάτων θεωρούνται έντονες ορογενετικές κινήσεις που σημειώθηκαν μεταξύ παλαιοκρητιδικού και νεοκρητιδικού. Τα αποθέματα βρίσκονται κυρίως στην ασβεστολιθική ζώνη, μεταξύ των παλαιοκρητιδικών και των υποκείμενων ανωκρητιδικών ασβεστολίθων. Οι εμφανίσεις του βοξίτη δεν υπερβαίνουν σε βάθος τα 50-60 μ.

Γενική άποψη του όρους Παρνασσός.

Παρνασσός: ο Γεροντόβραχος. Οι αρχαίοι Έλληνες τον θεωρούσαν ιερό βουνό του Απόλλωνα και του Διόνυσου.

Χιονισμένο τοπίο στο Παρνασσό (φωτ.ΑΠΕ).

III

Φιλολογικός σύλλογος. Ιδρύθηκε το 1865 στην Αθήνα από τον Σπ. Λάμπρο –ηλικίας τότε 16 ετών– και τα τρία μικρότερα αδέλφια του. Γρήγορα ο σύλλογος εδραιώθηκε και συγκέντρωσε πολλά μέλη, ανάμεσα στα οποία και πολλοί κορυφαίοι εκπρόσωποι των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών. Σκοπός του Π., κατά το καταστατικό του, είναι «η διανοητική ηθική και κοινωνική βελτίωση». Την εκπλήρωση του σκοπού αυτού ο σύλλογος επιδίωξε με την οργάνωση διαλέξεων και καλλιτεχνικών εκθέσεων, με την έκδοση βιβλίων και περιοδικών, με την προκήρυξη λογοτεχνικών διαγωνισμών, με τη σύσταση βιβλιοθήκης και αναγνωστηρίου, με την ίδρυση νυχτερινών σχολών για φτωχούς μαθητές στην Αθήνα (1872) και σε επαρχιακές πόλεις. Το έργο του Π. διευκόλυναν γενναίες δωρεές και κληροδοτήματα, όπως εκείνο του Αντωνίου Πάγκαλου, χάρη στο οποίο ο σύλλογος στεγάστηκε στο σημερινό μέγαρο της πλατείας Καρύτση (1930).

Ο Π. ίδρυσε και περιοδικό με τον ίδιο τίτλο. Αρχικά ήταν μηνιαίο, με πρώτο τεύχος εκείνο του Ιανουαρίου του 1877. Κυκλοφόρησε μέχρι τον Αύγουστο του 1895, σε 17 συνολικά τόμους. Επανεκδόθηκε τον Ιανουάριο του 1959, ως τριμηνιαίο όργανο του συλλόγου, και η έκδοση αυτή συνεχίζεται ως σήμερα.

(Mε το ίδιο όνομα κυκλοφόρησε το 1910 και αθηναικό εβδομαδιαίο περιοδικό ποικίλης ύλης, από τον Π. Ξένο, με παράρτημα που είχε τον τίτλο Παρθενών).

Εξωτερική άποψη του νεοκλασσικού,όπου στεγάστηκε ο φιλολογικός σύλλογος «Παρνασσός» μετά το 1930 (φωτ.Όθων Τσουνάκος).

* * *

Παρνασ(σ)ός και ιων. τ. Παρνησ(σ)ός, ΝΜΑ

όρος τής Στερεάς Ελλάδας στα όρια τών επαρχιών τής Παρνασσίδας, τής Λοκρίδας και τής Λιβαδιάς.

[ΕΤΥΜΟΛ. Αβέβαιης ετυμολ. Ο τ. Παρνασ(σ)ός, που μαρτυρείται και με δύο και με ένα σίγμα, είχε θεωρηθεί, όπως και άλλα τοπωνύμια, λ. τού προελληνικού γλωσσικού υποστρώματος (πρβλ. 'Ολυμπος). Ο τ. πιθ. συνδέεται με τα ανατολικά τοπωνύμια σε -ssa, που θεωρούνται λουβιτικής προέλευσης (πρβλ. Parnašša < parna- «σπίτι», τ. τής Χεττιτικής και Λουβιτικής). Υπάρχει επίσης πόλη με το όνομα Παρνασσός στο κέντρο τής Ανατολής. Τέλος, σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, το τοπωνύμιο Παρνασσός πρέπει να είχε και μορφή Λαρνασσός, όπου το Λα- αποτελεί πρόθημα ασιατικής προέλευσης. Τοπωνύμιο ανάλογης μορφής και προέλευσης πρέπει να θεωρηθεί και το Πάρνης, -ηθος].